در این مقاله سعی داریم یک دید و تعریف کلی از یاتاقان‌ها ارائه دهیم. مسائل بسیاری مثل: یاتاقان چیست و چه کاربردی دارد؟ انواع آن ها، کاربردها و تفاوت‌های آنها، یاتاقان ساده چیست؟ و ... در این مقاله به صورت اجمالی بررسی میشود.
یاتاقان چیست؟
یاتاقان در اصل واژه‌ای ترکی است که به ادبیات فارسی نیز وارد شده است و در زبان انگلیسی bearing نامیده میشود. در ماشین آلات صنعتی و در خودروها کاربرد فراوان دارد. این قطعه صنعتی موجب ایجاد حرکت نسبی دو یا چند قطعه در یک دستگاه صنعتی میشود. یاتاقان‌ها انواع گوناگونی دارند و بر حسب نوع حرکتی که انجام می‌دهند، بارهایی که تحمل می‌کنند و اصول کاریشان به چند دسته تقسیم می‌شوند.
کاربرد یاتاقان
یاتاقان‌ها موجب کم‌شدن اصطکاک میان چندین قطعه می‌شوند و طول عمر قطعات را به این صورت افزایش می‌دهند، چرا که وقتی اصطکاک کم شود، اجزای مختلف یک ماشین صنعتی ضمن حرکت ساییده نمی‌شوند و صرفا روی هم می‌لغزند، خصوصا اگر از روان کارهای مناسب در تجهیزات صنعتی استفاده شود یاتاقان‌ها می‌توانند به بهترین نحو عمل کنند. در نتیجه استفاده از یاتاقان مناسب راندمان کار دستگاه را به مراتب بالاتر می‌برد و سرعت کار با دستگاه مربوطه افزایش می‌یابد.
یاتاقان چگونه کار میکند ؟
- با استفاده از شکل به خصوصی که دارند مثل کروی بودن یا غلتکی بودن
- با استفاده از مواد اولیه‌شان مثل پلاستیک، یاتاقان‌هایی که در ساخت آنها پلاستیک نیز به کار رفته باشد اصطکاک بین سطوح را بسیار کم می‌کنند.
- به کمک روان کارها و روان‌سازها که اصطکاک بین سطوح را بسیار کم میکند وموجب کاهش چشم‌گیر اصطکاک میان سطوح می‌شوند. شایان ذکر است روان کارها باید ویسکوزیته پایینی داشته باشند.
- از طریق کم کردن نیروی عمودی بین اجزای مختلف یک دستگاه
- به کمک ایجاد میدان‌های الکترومغناطیسی بین سطوح گوناگون
انواع یاتاقان
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم وجه تمایز یاتاقان‌ها و آن‌چه این قطعات صنعتی را در دستههای گوناگون قرار می‌دهد می‌تواند نوع حرکت آنها، باری که تحمل می‌کنند و اصول کاریشان باشد. یاتاقان‌ها بر اساس اصول کاری به 6 دسته تقسیم می‌شوند :
یاتاقان ساده
این نوع یاتاقان‌با استفاده از روان کارها و روان‌سازها بین سطوح مختلف اصطکاک را کاهش می‌دهد. یاتاقان ساده سرعت متوسط و گاهی کم دارد، و ممکن است در مواردی نیاز به خنک کاری داشته باشد، طول عمر این گونه از یاتاقان‌ها بستگی به نوع روان کاری که در آن به کار می‌رود دارد.
یاتاقان غلتشی یا غلتکی
این نوع یاتاقان با استفاده از ساچمه یا غلتک موجب کاهش اصطکاک میشود. سرعت آن ها متوسط رو به زیاد است و این نوع نیز مانند نوع قبلی نیاز به خنک کاری دارد و طول عمرش وابسته به نوع روان‌کاری است که برایش استفاده میشود. مزیتی که نسبت به نوع ساده دارد: قدرت کاهش اصطکاک آن بیش تر است و بار بیش تری را متحمل میشود
یاتاقان مرصع
به صورت گردشی کار میکند و حول نقطه‌ای خارج از نشیمن‌گاه چرخش میکند. سرعت کمی دارد ولی دقت آن بسیار بالاست از این رو برای به کار رفتن در انواع ساعت مناسب است. طول عمرش نیز مانند دو نوع قبلی وابسته به کیفیت روان‌کار به کار رفته در آن است.
یاتاقان لغزشی
کاملا متفاوت از انواع قبلی است به دلیل این‌که طول عمر تقریبا بی‌نهایت دارد و در صورت استفاده مداوم از آن اصلا نیازی به تعمیرات و نگهداری نیست.
یاتاقان مغناطیسی
در این نوع طریقه کاهش اصطکاک به این صورت است که با استفاده از میدان مغناطیسی دو جز مختلف دستگاه از هم جدا نگاه داشته می‌شوند. یاتاقان‌مغناطیسی مثل لغزشی طول عمر و سرعت خیلی زیادی دارد همچنین نیاز به نگهداری نیز ندارد، با این تفاوت که مصرف انرژی در این نوع بسیار بالاست.
یاتاقان خمشی
حرکت در این نوع یاتاقان‌با استفاده از تغییر شکل دادن به مواد به وجود می‌آید. دامنه حرکتی آن به شدت محدود است و کمی انعطاف پذیری نیز دارد. سرعت آن بسیار زیاد است ولی طول عمرش می‌تواند زیاد یا کم باشد، طول عمر آن ها وابسته به نوع کاربرد آن است.
سایر انواع یاتاقان: ساچمه‌ای، کف گرد یا محوری، هادی.
یاتاقان به جز ماشین‌آلات صنعتی در چه دستگاه‌های دیگری استفاده میشود؟
یاتاقان ها در ساخت ساعت‌ها، قطعات مورد نیاز در دندان‌پزشکی، در هوافضا و در سیستم‌های هم‌تراز نوری استفاده می‌شوند.
برند های معروف یاتاقان
از جمله شرکت‌های بسیار معروفی که بهترین و کاربردی‌ترین یاتاقان‌ها را در سطح جهانی و بین المللی تولید می‌کنند می‌توان شرکت تیمکن (Timken)، اس کی اف (SKF)، گروه شافلر (Schaeffler)، ان اس کی (NSK) و ان تی ان (NTN) را نام برد.
یاتاقان زدن چیست؟
همان‌طور که گفته شد یاتاقان موجب ساییده نشدن قطعات فلزی و لغزش راحت آنها روی یکدیگر میشود. وقتی این اتفاق مختل شود و صدای ساییده شدن دو قطعه فلزی در موتور خودرو شنیده شود، اصطلاحا می‌گوییم خودرو یاتاقان‌زده است. این عمل به معنی خرابی یاتاقان‌خودرو است. علائم آن می‌تواند صدای موتور هنگام شتاب باشد، می‌تواند قفل شدن موتور نیز باشد که در این صورت خودرو اصلا روشن نمی‌شود.
عوامل یاتاقان زدن
می‌دانیم که روان‌کارها تاثیر به سزایی در عملکرد اکثر یاتاقان‌ها دارند، بنابراین یکی از عللی که می‌تواند منجر به خراب شدن این قطعه مهم شود استفاده از روغن موتور نامناسب است. از دیگر عوامل این اتفاق می‌توان به کم شدن آب رادیاتور و گرم شدن بیش از حد موتور خود رو نیز اشاره کرد. تغییر سرعت بسیار زیاد و ناگهانی نیز می‌تواند موجب اختلال در عملکرد یاتاقان‌ها و یاتاقان‌زدن خودرو شود.
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
